Gewdan Aşireti Gevda Aşireti

GEVDAN AŞİRETİ Gevdan Aşireti, Van-Hakkari ve Şırnak bölgesinin en büyük Aşiretlerinden birisidir. Gevdan Aşiretinden sözetmeden önce Ertoşi Aşireti hakkında kısa ama gerekli bir bilgi vermek bizce yerinde olacaktır. Zira Gevdan Aşireti, bir anlamda Dünyanın tek AŞİRETLER KONFEDERASYONU sayılan Ertoşi Aşiretinin bir koludur. ertosi.jpg Mustafa Barzani ile aynı köyde doğup büyüyen ve daha sonraları Hakkari'ye göç eden Ertoş Beyin(Ertoşi yada Hertoşi bölgesinden bu adı aldığı düşünülmektedir) aşireti 11 kabileden oluşmaktadır. Bunların aynı zamanda 11 kardeş oldukları da iddia edilse de bu konuda sağlıklı bir bilgi bulunmamaktadır.(Aşiret Seceresi 3. sayfamızdadır) Ertoşi Aşiretini oluşturan bu kabileler; Mamxuran, Jirki, Alan, Şerefan, Xelilan, Ezdinan,Mehmet Piran, Xelilan,Xavıştan, Şidan, Zewki ve GEVDANLARDIR. (Gravilerin Ertoşi olmadıkları yönündeki bilgiler daha güvenilirdir. Bu nedenle Graviler Ertoşi Aşiretinden sayılmamıştır.) Peki GEVDAN kelimesi nereden gelmektedir. Aslında Kürtçe iri-yarı, yiğit ve kahraman anlamlarına gelen "GEWD" kelimesi, Ertoş Beyin en küçük oğlu olan Mustafa(!) Beye bölgede yaşayan insanlar tarafından yiğit ve kahramanlığından ötürü takılmış olan bir lakaptır. Daha sonraları bu lakap, o soydan gelen insanları ifade etmek amacıyla GEVDAN olarak değiştirilmiş ve günümüze kadar bu şekilde ulaştırılmıştır. Ertoşi Aşiretine bağlı 11 kabileden olan ve aynı zamanda nüfus olarak en kalabalığı olan Gevdanlar, Şırnak ili Beytüşşebap ilçesi Ortalı(Bezal) ve Yeşilöz(Feraşin) köylerinden başta Van, Hakkari ve Şırnak illerine göç ederek büyüyen ve bugün yaklaşık 200 Bin nüfusa sahip büyük bir aşirettir. Sadece bu illerde değil aynı zamanda Türkiyenin başta İstanbul, Antalya, Muğla,İzmir, Aydın, Ankara, Adana, Mersin, Siirt ve Batman gibi illeri ve Kuzey Irak ta ve bir de Avrupanın çeşitli ülkelerinde yüzlerce Gevdan ailesine rastlamak mümkündür. Aşiret merkezi Şırnak ili Beytüşşebap ilçesi olmasına rağmen gevdanların büyük bir çoğunluğu, Van ve Hakkari illerinde ikamet etmektedirler. Aşiret soyisimlerinde de hiçbir aşirette rastlanılmayacak kadar büyük bir birliktelik ve merkezilik sözkonusudur. Gevdan Aşireti üyelerinin başlıca soyisimleri; "ABİ" - "ACAR" - "ASLAN" - "BOR" - "GÜR" ve "IŞIK" 'tır. Bu soyisimleri Gevdanların başlıca soyisimleridir. Ancak yine de Gevdan olup bu soyisimlerin dışında başka soyisimler taşıyan gevdan aileleri de bulunmaktadır. Bu diğer soyisimler ise şunlardır; Demir, Eminoğlu, Berk, Aşkan, Yacan, Aşan, Keçeci, Kılıç, Kotas, Güneş, Borak, Al ve Ertunç' tur. Gevdan aşireti günümüzde o kadar kalabalıklaştı ki, artık kendi aralarında bile çeşitli ailelere ayrılmış durumdadırlar. Ancak buna rağmen Aşiret birliteliğini hala korumakta ve başta ASLAN - ABİ - ACAR - GÜR - BOR - AŞAN çevresinde merkeziliğini sürdürmektedir. Gevdan Aşiretini diğer aşiretlerden ayıran en önemli özellik işte bu merkezilik ve birlikteliktir. Gevdan Aşiretini oluşturan belli başlı aileler vardır. Bu aileler şunlardır: MALA XAZİ (Xazi Ailesi): Başlıca soyisimleri ASLAN -ACAR - ABİ - GÜR - YACAN MALA BAHREM (Bahrem Ailesi): Başlıca Soyisimleri IŞIK - BOR MALA MUSTAFA (Mustafa Ailesi): Başlıca Soyisimleri ABİ - ASLAN - GÜR - BOR - ERTUNÇ - BORAK AZIMŞERİ: Başlıca Soyisimleri ASLAN - ABİ - GÜR KULİLANİ (Gulilani): Başlıca Soyisimleri: ASLAN - ABİ - ACAR ÇEMPİRİ : Başlıca Soyisimleri AŞKAN KILİÇAN : Başlıca soyisimleri BERK ve DİLER TIVORİ : Başlıca Soyisimleri: AŞAN - YACAN Bu konu en çok tartışılan ve elbetteki haklı veya haksız olarak en çok eleştirilen konuların başında gelmektedir. Zira, Gevdan Aşireti bölgede feodaliteye en şiddetli şekilde direnen aşiret olduğu halde nasıl oluyordu da Ağalık geleneğini halen devam ettirebilmektedir.. Oysaki Gevdan Aşireti Ağalık kavramını farklı bir şekilde yorumlayarak bu sorunu da aşmayı başarmışlardır. Ağa olarak kabul edilen kişi aslında sadece, Aşiretin önde geleni, iyi ve kötü günde etrafında toplanılan ve de saygı duyulan insan olarak görülür. Ağa, kararı kesin olan değil verilen ve verilecek kararlarda yanında istişare edilen saygın ve değerli kişi olarak kabul edilmektedir. Hem Gevdanlar hem de diğer tüm bölge aşiretlerince de sevilip sayılan Hecer ASLAN'ın Eylül 1992'de vefat etmesinin ardından Gevdan Aşiretinin Reisligine, yukarıda sözedilen ailelerin "rispi" denilen büyüklerinin toplanıp anlaşmaları üzerine küçük oğlu Mehmet ASLAN'ın getirilmesi kararı alınır. Ve bugün halen, yaklaşık 200 bin nüfusa sahip olan Gevdan Aşiretini Mehmet ASLAN temsil etmektedir. Beytüşşebap ilçesine bağlı Bezal(ortalı) köyünde bir evi bulunmasına rağmen tüm gevdanlarca çok sevilen Mehmet ASLAN, Gevdanların büyük çoğunlukta bulunduğu ve muhtarlığı ellerinde bulundurdukları Van ilinin Hacıbekir Mahallesinde ikamet etmektedir. Genç yaşına rağmen Gevdan Aşiretini temsil edebilme iradesine sahip olan Mehmet ASLAN iyi ve kötü günde tüm aşiret üyelerini birarada toplamayı başarabilmiştir. Gevdan Aşiretinde ticari hayatta dahi bir birliktelik görmek mümkündür. Aşiret üyelerinin büyük bir kısmı Kilim Ticareti ile uğraşmaktadır. Bunda Gevdan kadınlarınca yapılan Kilimlerin çok kaliteli ve beğenilir olması büyük rol oynamıştır. Gevdanların hakim olduğu Kilim Ticaretinde, yurt içine ve yurt dışına bu bölgelerde yapılan kilimler ihraç edilmektedir. Bugün Antalya'da, Bodrum'da, Kuşadası'nda, İstanbul'da ve diğer birçok turistik illerde Gevdanlara ait bir kilim Dükkanı bulmanız hiç de zor olmayacaktır. Son yıllarda ise ticari hayatta Kilimciliğin yanında diğer meslek dallarına da yayılma gözlenmektedir. Ayrıca bu aşirete mensup gençler arasında büyük bir hızla Üniversitelerden eğitim, siyaset, sağlık ve hizmet sektörüne yönelme olduğu da görülmektedir. Bugün artık Türkiyenin bir çok yerinde Gevdan öğrenmenler, gevdan avukatlar,gevdan doktorlarlar, gevdan mühendisler ile karşılaşmak son derece doğal olmuştur. Gerek Hakkari, Van ve Şırnak illerinde, gerekse diğer illerde yaşayan Gevdanların birlikteliklerinin en büyük sembollerinden biri de Özel Günlerde biraraya gelip kaynaşmaları ve yardımlaşmalarıdır. İyi ve kötü tüm özel günlerde birbirlerinin yardımına koşan bu insanlar bugüne kadar bu ortak davranışlarını korumayı ve sürdürmeyi başarabilmişlerdir. Böyle günlerde dışarıdan gelenler tanıştırılır, küsler barıştırılır ve mevcut sorunlar istişare edilir. Böylece Aileden kopmalar, kırılmalar engellenmiş olur. Yine bu özel günlerde maddi sıkıntılar yaşayan aile üyelerine destek olmak amacıyla Mehmet Ağa tarafından herkesten güçleri yettiği oranda para toplanıp mağdur aileye verilmesi bugüne kadar sürdürülebilen en güzel davranışlardan biridir. Hakkari, Van veya Şırnak illerinde tatil amacıyla bulunan yerli ve yabancı turistlerin Gevdan Düğünlerini görmeden bölgeden ayrılmaları asla mümkün değildir. Her yıl İLKBAHAR ve YAZ mevsiminde yapılan düğünler coşku bakımından büyük bir şölen, siyasi açıdan ise coşkulu bir miting havasında geçer. Akrabalarının bu en mutlu gününde yanlarında olmak üzere nerede olursa olsunlar düğün evinde toplanan ve çoğu zaman sayıları binleri bulan insanlar, Gevdan Aşiretinin birlik ve beraberliğinin en büyük ıspatıdır.Aynı haftada bazen onlarca Gevdan düğünü olmasına rağmen Gevdan Aşireti Reisi Mehmet ASLAN, hemen hemen bütün düğünlere uğramayı, böylece birlik ve beraberlik mesajları vermeyi ihmal etmez.Düğünler 3 gün 3 gece sürer.(Cuma-Cumartesi ve Pazar) Kızlar kıras u fistan, erkekler ise şal u şepik denilen en güzel yerel kıyafetleriyle, Gevdan Aşiretini farkını bugünlerde yine gösterirler. Yapılan düğünlerde para atma geleneği her ne kadar eleştirilse bile aslında evlenen kişinin, yeni başlayan hayatında maddi sorunları fazla yaşamaması amacıyla sürdürülmektedir. Hakkari yöresindeki diğer tüm aşiretler gibi Gevdan Aşiretinin de halayı sağdan sola doğru gitmektedir. Başlıca oyunları Se Pé (Üç Ayak) Şexani Xerzani Papori Bablekan Baso Birlik ve Beraberliğin en net şekilde görüldüğü özel günlerden biri olan Bayramlarda Gevdanlar, o ailenin kürtçe "Rispi" denilen aile büyüğünün evinde toplanırlar. Sabah kahvaltısı buralarda yapılır. Kahvaltıdan sonra Bayramın ilk günü sadece Taziyeler, Hastalar ve benzer diğer sorunları olan aileler ziyaret edilir. Diğer günlerinde ise gidilebilecek diğer yerlere uzun araç konvoyları eşliğinmde beraberce gidilir.Ayrıca Bayramın diğer günleri için öğle yemeği verilecek olanlar belirlenir. Taziye evlerine Gevdanlar tarafından büyük önem verilmektedir. Bu şekilde yakınını kaybeden ailenin acıları en güzel şekilde paylaşılmaya çalışılmaktadır. Bayramlarde ilk gün taziye evleri ziyaret edilir. Taziye evlerine yemek verme geleneği ise halen sürmektedir. Gevdan reisi tarafından gevdan aşiretine mensup olanlardan maddi imkanlarına göre para topanılır ve taziye evlerine 1 veya 2 öğün yemek verilmektedir.